In Nederland is de Noorse trui een beetje als een foute kersttrui. Mart Smeets heeft ze beroemd gemaakt, maar het is een eigenlijk een cultverschijnsel gebleven. In Noorwegen is de folkloristische trui serieuze shit.
Men zegt dat de geschiedenis van de Noorse trui al tot zeven (!) eeuwen teruggaat. De truien worden in traditionele patronen gebreid met lamswol. Veel voorkomende kleuren zijn grijs, blauw, zwart, wit en rood. De meeste truien zijn overigens niet alleen gebreid, maar traditioneel hebben ze geborduurde kragen die worden gesloten met tinnen haakjes met een bladmotief.
De patronen van de truien zijn traditioneel verbonden aan regio’s: ze hebben allemaal hun eigen kleuren en symboliek. Nu ben ik in Telemark en daar hebben ze andere patronen en kleuren dan in de streek rond Kristiansand: Setesdalen.
De meest voorkomende motieven zijn sneeuwvlokken, rendieren, rozen en andere bloemen, vaak teruggebracht tot geometrische vormen achtbladige rozen (åttebladrose), achthoekige sterren, stipjes en strepen in allerlei varianten en kleuren. Niet alleen truien worden gebreid in die patronen, maar ook wanten, kousen en mutsen.
In Noorwegen zijn de truien (en klederdracht in het algemeen) volop levend. Moderne merken als Dale of Norway, Helly Hansen produceren en verkopen ze nog volop, ondanks de prijs. Ze kosten tussen de 250 en 450 euro. De hogere prijscategorie is dan ook wind- en waterdicht en ze gaan tientallen jaren mee.
Voor belangrijke gebeurtenissen en voor alle Olympische winterspelen worden officiële patronen ontworpen en ook die truien worden goed verkocht.
Bunad
Iedere streek koestert niet alleen zijn eigen variant op de Noorse trui maar ook zijn eigen Bunad: een traditionele klederdracht. Mannen, vrouwen jong en oud, niemand schaamt zich ervoor om op hoogtijdagen de klederdracht uit de kast te toveren. Het is immens populair en wordt door iedereen gedragen op bijvoorbeeld bruiloften of op 17 mei, de Noorse nationale feestdag. Je hoeft er die dag dus niet raar van op te kijken als een meisje met blauw punkhaar en tattoos op haar armen ook een bunad draagt. Verder zijn ze op bruiloften of kerkelijke hoogtijdagen te zien. Als toerist kom je de klederdracht op andere dagen ook vaak tegen: in openluchtmusea wordt de bunad gedragen door vrijwilligers en in de duurdere horeca dragen de serveersters het.
Kroonprins Haakon draagt hier een Bergense Bunad. Zijn vrouw, Mette-Marit die afkomstig is uit Kristiansand, is gekleed in een bunad uit Rogaland dat westelijk van Kristiansand ligt.
De kleuren, modellen, het borduurwerk en de sieraden verschillen onderling enorm. Er bestaan zo’n 450 verschillende soorten bunad. Er zijn bijpassende schoenen en tassen. Een bunad is een duur kledingstuk dat vaak al generaties in de familie doorgegeven wordt van moeder op dochter en van vader op zoon.
Noorwegen was van 1380 tot 1814 onderdeel van de unie Denemarken, en aansluitend was het onderdeel van Zweden tot het land zich in 1905 losmaakte. Het moderne Noorwegen is dus een jonge staat en dat merk je aan het nationalisme. De bunad, is hier onderdeel van. Drie jaar geleden is het aantal provincies teruggebracht van 19 naar 11. Dit bracht veel weerstand in de samenleving vooral omdat de provincies de afgelopen decennia juist zo druk waren zichzelf als heel eigen te profileren.
